Utopia, apokalipsa, roboty – jak zmieniała się literatura futurystyczna?

Rodzaj ludzki od zawsze intrygowała przyszła rzeczywistość, również literatów. W XIX stuleciu zaczęły pojawiać się książki, a nawet studia naukowe o nadchodzącej rzeczywistości. Rozprawiano w nich nie tylko nad tym, jak będzie wyglądała rzeczywistość, ale także nad tym jak zmienią się cywilizacje. Pozycje futurystyczne, które zaistniały w czasie ostatnich dwóch wieków, można pogrupować według kilku najczęstszych tematów.

Idealny model społeczeństwa

Najstarsze dzieła pisane rozprawiające o przyszłości to naturalnie studia filozoficzne. Były one w naturalny sposób skutkiem ówczesnej sytuacji społecznej w przeróżnych zakątkach ziemi, a przede wszystkim w Europie. Zmieniająca się, w rezultacie rozwoju gospodarki, hierarchia społeczna wymagała rozważenia, jak ma wyglądać harmonijne społeczeństwo i kto winien nim zarządzać. Niestety, jak wiadomo z przekazów historycznych, w wielu przypadkach przynosiło to pozytywne efekty. Dla przykładu teoretyczne rozważania Marksa, opacznie zrozumiane przez poszczególne osoby, wypełniły poprzedni wiek śmiercią i cierpieniem ludzi. Dały niemniej jednak również asumpt do zaistnienia kolejnych dzieł, w jakich opisywano idealistyczny świat bazujący na harmonii i wzajemnej kooperacji.

Dystopijny świat

Przykra wizja świata po katastrofie. Powieściopisarze, np. Bradbury czy Orwell, ukazywali w swoich opowieściach, jakże destrukcyjna dla ludzi może być przyszła rzeczywistość. W szczególności jeśli nieoczekiwanie wszystko przepadnie. Najczęściej w dystopijnych powieściach świat opiera się na układzie, w którym absolutną władzę posiadają ”wybrani”, zaś biedni są im potrzebni do pracy lub rozrywki. Nagminnie asystuje temu również motyw manipulacji genetycznych. Dostosowanie predyspozycji indywidualnych ludzi do sprecyzowanych czynności, np. walki czy też erudycji, tworzy kasty, które można wykorzystać według prywatnych potrzeb. Co gorsze takie działania nie są zmyślone.

Roboty

Ostatecznie dochodzimy do zagadnienia, jaki poruszony w minionym stuleciu zdobył swój szczyt w dzisiejszych czasach. Tym więcej, iż nie jest tak bardzo odległy, jak myślano jeszcze dwadzieścia lat temu. Informatyka idzie do przodu w zastraszającym tempie i pojęcie sztucznej inteligencji nie jest jedynie teorią. Powieści pokazujące świat opanowany przez roboty zaczynają posiadać mocniejszy wydźwięk upominający aniżeli intrygujący. A przewodnie pytanie, które się przewija to „Jaka kiedyś będzie rola jednostki ludzkiej?”.

Książki futurystyczne to niezwykle intrygujący rodzaj literacki. Autor może w nich wyłożyć nie tylko swą kreatywną koncepcję, lecz również przemyślenia odnośnie bieżącej rzeczywistości. Dzięki temu nie tylko absorbuje czytelnika w opisany świat, ale również motywuje go do pogłębienia tematu. A to niesłychanie pozytywny rezultat.